De theologische onderbouwing van vlaggen in kerk, gemeente, samenkomsten
Dit artikel biedt een beknopte maar theologisch verantwoorde onderbouwing van aanbidding met vlaggen, geschreven voor voorgangers, oudsten en leiders die zoeken naar een Bijbels gefundeerde visie op deze vorm van aanbiddingspraktijk.
Inleiding
Aanbidding met vlaggen wordt door sommigen gezien als een moderne, charismatische expressievorm, maar een nauwkeurige bestudering van de Schrift laat zien dat het onderliggende principe diep verankerd is in het Oude en Nieuwe Testament. De kern ligt niet in de stof van de vlag zelf, maar in de Bijbelse betekenis van de banier, de identiteit van het volk van God en de manier waarop God Zelf Zich zichtbaar maakt in de geschiedenis.
1. Vlaggen in de Schrift: theofanie en proclamatiemiddel
Het Hebreeuwse woord voor banier of vlag is נֵס (nes). Dit woord duidt in de Schrift niet op decoratie, maar op een geladen, theologisch symbool.
Het woord nes betekent onder andere:
- een teken van Gods aanwezigheid
- een gericht, zichtbaar proclamatiemiddel
- een symbool van overwinning of gezag
- een hoogverheven punt dat zichtbaar is voor allen
In de contexten waarin nes voorkomt, zien we steeds dat God:
- Zichzelf zichtbaar maakt
- Zijn gezag toont
- Zijn volk bijeenroept
- Overwinning proclameert
Belangrijk is dat nes geen decoratief begrip is. Het is functioneel in de geestelijke werkelijkheid en verwijst naar de manier waarop God Zijn handelen zichtbaar en herkenbaar maakt.
2. Vlaggen als militair en geestelijk proclamatiemiddel
In de wereld van het Oude Nabije Oosten werden banieren gebruikt om:
- de positie van de koning aan te geven
- troepen te verzamelen
- territorium te claimen
- overwinning te verklaren
- identiteit zichtbaar te maken
De Schrift sluit bij dit gebruik aan, maar vult het met theologische inhoud. Een banier markeert niet slechts een leger of volk, maar wordt een drager van de openbaring van wie God is en wat Hij doet.
Exodus 17 vers 15: “De HEERE is mijn Banier”
En Mozes bouwde een altaar en gaf het de naam: De HEERE is mijn Banier.
Gods aanwezigheid is hier het teken van overwinning, leiding en identiteit. Wie onder deze banier staat, staat onder het gezag van de Overwinnaar. Theologisch kunnen we zeggen dat de banier functioneert als een sacramenteel teken in brede zin: een zichtbaar teken dat een hemelse realiteit bekendmaakt en belichaamt in de zichtbare wereld.
3. De banier als eschatologisch symbool bij Jesaja
De profeet Jesaja gebruikt het woord nes op uitgesproken eschatologische wijze. De banier wordt een teken van herstel van Israël, het bijeenroepen van de volken en het zichtbaar worden van de Messias.
Jesaja elf vers tien
En het zal te dien dage geschieden, dat de Wortel van Isaï zal staan als een banier voor de volken, naar Hem zullen de heidenvolken vragen en Zijn rustplaats zal heerlijk zijn.
Deze tekst wordt door Paulus in Romeinen vijftien toegepast op Christus. De Messias Zelf wordt de banier, het zichtbare teken van Gods heerschappij over de volken.
Jesaja negenenveertig vers tweeentwintig
Zo zegt de Heere HEERE: Zie, Ik zal Mijn hand opheffen naar de heidenvolken, naar de volken zal Ik Mijn banier omhoogsteken.
Hier zien we dat God mobiliseert, verzamelt en herstelt door een zichtbaar, goddelijk teken. In de context van aanbidding met vlaggen ligt de parallel voor de hand: vlaggen functioneren als zichtbare proclamatie van wie de Koning is en wat Hij doet.
4. Vlaggen, aanbidding en Gods aanwezigheid
Psalm twintig vers zes
Wij zullen juichen over Uw heil en de banieren opheffen in de Naam van onze God.
In deze psalm worden aanbidding, blijdschap, overwinning, banieren en de Naam van God direct met elkaar verbonden. De banier wordt als het ware geactiveerd op het moment van aanbidding. Het dragen van een banier is dan geen neutraal ritueel, maar een liturgisch geladen handeling die getuigt van Gods redding en heerschappij.
5. Vlaggen en identiteit: een volk onder één Naam
In Numeri twee en Numeri tien zien we dat elke stam van Israël een eigen banier had. Het hele leger en de gehele eredienst zijn geordend rondom de tabernakel, onder de banieren van de stammen, met de priesterlijke en levitische bediening in het centrum.
Een banier is daarmee een zichtbaar teken van identiteit en roeping. Vlaggen in hedendaagse aanbidding is dus geen moderne vondst, maar staat in de lijn van een oudtestamentisch patroon van liturgische expressie, waarin identiteit en aanbidding onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.
6. Theologische parallel in het Nieuwe Testament
Het Nieuwe Testament noemt vlaggen niet expliciet. Het noemt ook geen gitaren, projectieschermen of conferenties. Toch zien we dat de theologische functie van de banier volledig vervuld wordt in de persoon van Christus.
Christus als banier
De lijnen vanuit Jesaja elf vers tien komen in het Nieuwe Testament samen in Christus. Hij is het verzamelpunt van het volk van God, het zichtbare teken van Gods Koninkrijk, de overwinning op zonde, dood en machten en het identiteitsmerk van de gelovigen.
Wanneer iemand met een vlag aanbidt, voltrekt zich in fysieke vorm wat Christus geestelijk vervult. Vlaggen is daarmee in lijn met nieuwtestamentische eredienst, omdat het Christus verhoogt, Zijn overwinning proclameert, Zijn aanwezigheid zichtbaar maakt in de samenkomst, de gemeente verzamelt en bemoedigt, en past binnen een eredienst die lichaam, ziel en geest omvat zoals in Romeinen twaalf vers één en Johannes vier vers vierentwintig.
7. Vlaggen als belichaamde aanbidding
Paulus leert dat ons lichaam een tempel is van de Heilige Geest en dat wij geroepen zijn om God te dienen met ons hele bestaan: ons lichaam is een tempel van de Geest, aanbidding is zowel lichamelijk als geestelijk en wij loven God met heel ons wezen.
Vanuit liturgisch en praktisch theologisch perspectief kunnen we spreken van belichaamde aanbidding. Vlaggen zijn dan een vorm van belichaamde liturgie, een zichtbare expressie van aanbidding die niet naast, maar binnen de apostolische oproep tot totale overgave valt.
8. Vlaggen als profetisch teken
De Schrift is rijk aan profetische handelingen, waarin God Zijn woord koppelt aan een fysieke, zichtbare actie. Denk aan Jeremia die een juk breekt, Hosea die trouwt met Gomer, Elisa die met pijlen slaat, Jesaja die naakt rondloopt, Ezechiël die symbolische handelingen verricht en Mozes die zijn staf opheft tijdens de strijd.
Steeds geldt: de fysieke handeling maakt een geestelijke realiteit zichtbaar en tastbaar. In die lijn kunnen vlaggen in aanbidding verstaan worden als profetische tekens, waarin het volk van God zichtbaar maakt wat het gelooft en belijdt over Christus en Zijn Koninkrijk.
9. Academisch en historisch perspectief
In literatuur uit de tweede tempelperiode, in Qumran en vroeg-joodse teksten krijgen banieren een rol als eschatologische symbolen, tekens van Gods leger, markeringen van identiteit en proclamaties van de heerschappij van JHWH.
Kerkelijke auteurs uit de vroege traditie, zoals Origenes, Augustinus en Chrysostomus, lezen Jesaja elf in messiaans perspectief. Zij duiden Christus als de banier waaronder de volken verzameld worden en zien de gelovigen als degenen die Zijn overwinning zichtbaar uitdragen in de wereld.
10. Samenvatting voor theologen
Vanuit de hierboven geschetste lijnen kunnen we het volgende zeggen over vlaggen in de aanbidding:
- Zij zijn Bijbels verankerd in de theologie van het Oude en Nieuwe Testament
- Zij zijn theologisch coherent binnen christologie, eschatologie en pneumatologie
- Zij zijn liturgisch legitiem als vorm van belichaamde aanbidding
- Zij zijn symbolisch krachtig in de proclamatie van identiteit, overwinning en aanwezigheid
- Zij zijn hermeneutisch verantwoord wanneer de functie van nes verbonden wordt met de vervulling in Christus en de expressie van de gemeente in aanbidding
11. De meest intieme waarheid: Jezus vlagt over ons
Naast alle theologische en exegetische lijnen is er een dimensie die de kern raakt van aanbidding met vlaggen: God Zelf vlagt over Zijn geliefden.
Hooglied twee vers vier
Hij brengt mij in het huis van de wijn, en de liefde is Zijn banier over mij.
Ook hier wordt het woord נֵס (nes) gebruikt. In deze context is de banier geen militair of eschatologisch symbool, maar een teken van liefde. De banier staat voor Gods hart voor Zijn bruid.
Betekenis voor leiders en theologen
- Aanbidding met vlaggen wortelt in het karakter van Christus, die Zelf in liefde over Zijn volk vlagt.
- De beweging van de vlag weerspiegelt de beweging van Christus over de gemeente. Niet alleen wij verheffen een banier, Hij verheft Zijn banier over ons.
- De ultieme banier is geen object, maar een Persoon. Niet de stof is beslissend, maar de liefde; niet de kleur is primair, maar het hart van Jezus.
- Vlaggen is een antwoord op een beweging die eerst van Hem uitgaat: eerder reflectie dan initiatief.
Pastoraal gezien kunnen we zeggen dat iemand die met een vlag beweegt in aanbidding, in zekere zin doet wat God Zelf eerst doet. Gods liefde wordt zichtbaar en tastbaar gemaakt in een lichamelijke en symbolische vorm.
Spiritueel gezien is vlaggen daarom geen uitvinding van menselijke creativiteit, maar een profetische echo van Gods eigen beweging. Het is alsof God zegt: “Mijn liefde is de banier die Ik over jou hef.”
12. Slotsom
Samenvattend kunnen we zeggen dat vlaggen in de aanbidding:
- Bijbels gefundeerd is
- Theologisch houdbaar is
- Christus centraal stelt
- Profetisch verantwoord is
- Liturgisch legitiem is
- De ecclesiologie dient doordat de gemeente zichtbaar rond Christus verzameld wordt
- In zijn diepste wezen een weerspiegeling is van Gods liefde die over ons vlagt
In dat licht is vlaggen geen hype, trend of stijlvoorkeur, maar een echo van de hemel. Het is een manier waarop de kerk in lichaam en geest antwoordt op de liefde en heerschappij van Christus, de Banier boven Zijn volk.
Veel zegen in de besluitvorming!
artikel door Albert van der Heide
